Vertaald uit het Zweeds door Henk Stuiver.
Stress, machocultuur, de verkeerde maat en geen hulpstukken voor valbeveiliging. Als gevolg daarvan gebruiken de werknemers geen persoonlijke beschermingsmiddelen. Maar bescherming die het werk ingewikkelder maakt en niet samenwerken zijn meer voorkomende redenen. Dat blijkt uit nieuw onderzoek.
Gehoorbeschermers, veiligheidsbrillen, gasmaskers en helmen. Maar niet alle vier de PBM tegelijk, ook al is dat vereist. Dit is hoe persoonlijke beschermingsmiddelen worden gebruikt. Dat blijkt uit nieuw onderzoek gefinancierd door Afa Försäkring. Bij Afa Försäkering zijn 9 van de 10 Zweedse werknemers verzekerd tegen ongevallen. Dit in samenwerking met de vakbonden en overheid.
– Elke PBM op zich is best in orde, maar zodra zij verschillende PBM samen moeten gebruiken, ontstaan er problemen. Het is de combinatie van bescherming die niet werkt – het schudt, schuurt en drukt, zegt Anna-Lisa Osvalder, hoogleraar mens-machine systemen aan de Chalmers University of Technology in Gothenburg.
Samen met onderzoekscollega’s van de Technische Universiteit van Lund en de Maritieme Universiteit van Kalmar heeft Anna-Lisa Osvalder bestudeerd waarom persoonlijke beschermingsmiddelen niet worden gebruikt en waarom dat niet gebeurt.
Twee sectoren met een hoog risico werden geselecteerd: de bouw en de scheepvaart. In beide gevallen gaat het om bedrijfstakken waar beschermende uitrusting verplicht is, maar waar nog steeds ongelukken gebeuren omdat die bescherming niet wordt gebruikt.
De schoorsteenvegersindustrie werd later toegevoegd op verzoek van de National Association of Chimney Sweepers. Zij wilden het veiligheidsbewustzijn in de industrie vergroten.
– Veel mensen werken alleen in het beroep van schoorsteenveger en er heerst al veel te lang een machocultuur,” zegt Anna-Lisa Osvalder.
De onderzoekers hielden online enquêtes, bezochten werkplekken en interviewden zowel toezichthouders als gebruikers van de PBM’s. De analyse is compleet. Het onderzoeksrapport, dat eind juni klaar zou moeten zijn, wordt nu geschreven en gebundeld. Sommige bevindingen gelden voor alle drie de sectoren.
– De PBM’s zijn afzonderlijk ontwikkeld. Er is niet over nagedacht hoe deze samen kunnen worden gebruikt.
Anna-Lisa Osvalder heeft begrepen dat noch de fabrikanten van de PBM’s, noch de werkgevers, noch de gebruikers van de PBM’s hebben nagedacht over het feit dat de combinatie van PBM’s een probleem vormt. Tegelijkertijd blijkt uit de antwoorden op de enquête dat slechts enkele PBM’s tegelijk worden gebruikt. Volgens Anna-Lisa Osvalder is daar niet veel onderzoek naar gedaan.
– Je draagt niet tegelijkertijd bril, gehoorbescherming en een helm. Soms heb je een helm en gehoorbescherming, dan doe je de gehoorbescherming af en zet je de ademhalings-bescherming of de bril op.
”Het is warm, de PBM schuurt en broeit en daarom doe je het een poosje af”- Ana-Lisa Osvalder.
Iedereen weet dat beschermingsmiddelen moeten worden gedragen, maar het comfort vormt een belemmering, zoals blijkt uit de enquêtes en de bezoeken aan de werkplekken.
”Het is warm, de PBM schuurt en broeit en daarom doe je het een poosje af”- Ana-Lisa Osvalder.
De verschillende beroepsgroepen in de bouwnijverheid zeggen dat helmen zwaar zijn en de nek en schouders belasten. De hoogte van de steiger is 1,80 meter, wat betekent dat bouwvakkers hun nek moeten buigen, wat zwaar is en waardoor ze slecht zicht hebben.
Schilders zeggen dat het dragen van een helm bij binnenschilderwerk onnodig belastend is. De bril beslaat zowel in de winter als in de zomer en er komen gemakkelijk krassen op. De riemen van de valbeveiliging zijn hard en schuren en één respondent stelt voor de riemen breder te maken.
Een groot deel van de 350 bouwvakkers die op de vragen van de onderzoekers hebben geantwoord, zegt ook dat de beschermingsmiddelen ongeschikt zijn voor hun werk en daarom niet worden gebruikt.
– Ze zeggen dat de toezichthouders het werk moeilijker maken. Bijvoorbeeld, het vallijn is bevestigd aan de borst. Het zit in de weg en zorgt ervoor dat het langer duurt om het werk te doen. Beschermingsmiddelen die door meerdere personen worden gebruikt, zoals valbeveiliging, veroorzaken bijzondere problemen.
– Als je maar één maat koopt, is die vaak groot. Ze denken dat het iedereen moet passen. Maar dat is niet het geval,” zegt Anna-Lisa Osvalder.
De maat kan tot op zekere hoogte worden aangepast, maar de instructies zijn ingewikkeld en de valbeveiligingen zijn moeilijk aan te doen.
– Niemand heeft gemeld dat ze er te ruim inpassen. Men gebruikt de valbeveiliging niet voor kortere klussen omdat het te veel werk is om aan te doen.
De onderzoekers, van wie er verschillende werkzaam zijn op het gebied van ontwikkeling en design, hebben PBM’s aangeschaft en deze zelf getest om de antwoorden op de enquête te verifiëren. Zij dringen erop aan dat op de werkplek verschillende maten en grootte van PBM’s beschikbaar zijn en dat tijd wordt uitgetrokken voor betere instructie en opleiding.
Niet alleen steigerbouwers, maar iedereen die een valbeveiliging gebruikt, zou er een moeten hebben, zodat hij deze niet iedere keer zelf hoeft in te stellen.
– Een valbeveiliging is veel complexer dan we dachten. Het kan een kwartier duren om het aan te krijgen en dan slaan mensen hem over. Als de klus tien minuten duurt, wordt de valbeveiliging als onnodig ervaren. Het risico is nog steeds klein, denk men…..
Wat kan er gebeuren?
– Natuurlijk bestaat het risico dat je valt en je ernstig verwondt.
Anna-Lisa Osvalder voegt daaraan toe dat persoonlijkheid ook van invloed is.
– We vinden het moeilijker te begrijpen dat als er iets gebeurt, dat het jezelf overkomt. Mensen hebben verschillende persoonlijkheden en ervaringen en schatten risico’s verschillend in. Uit onderzoek naar verkeersveiligheid weten we dat het heel moeilijk is om de laatste vijf procent een gordel te laten dragen.
Stress is een factor. In de antwoorden op de enquête geven bouwvakkers aan dat de tijdsdruk moet worden verminderd voor taken waarbij beschermingsmiddelen zoals valbeveiliging moet worden gebruikt.
– Er is altijd tijdsdruk in de bouwsector. Het mag geen extra tijd kosten,” zegt Anna-Lisa Osvalder.
Vergeetachtigheid en luiheid zijn ook redenen waarom PBM niet worden gebruikt. Evenals het feit dat de reden dat PBM’s zelf een gevaar kunnen zijn. Een voorbeeld uit de antwoorden op de enquête is wanneer gehoorbeschermers het onmogelijk maken om te horen wanneer iemand je waarschuwt.
In de schoorsteenvegersbranche, waar vaak op daken wordt gewerkt, worden valbeveiligingen zelden gebruikt. Tijdsdruk is de belangrijkste reden. De per klus bestede tijd is exclusief het dragen van een valbeveiliging. In de meeste gebouwen ontbreken ook bevestigingspunten voor valbeveiligingen. Het feit dat schoorsteenvegers vaak alleen werken en dat de eigenaar van het terrein zelden aanwezig is, speelt ook een rol.
– Schoorsteenvegers lopen vaker het risico om te vallen/ hangen, en dan knelt de valbeveiliging af. Dit belemmert de bloedtoevoer, waardoor ze gevaar lopen gewond te raken. Ze zeggen: “Als ik val, loop ik het risico dat ik te lang blijf hangen” zegt Anna-Lisa Osvalder, die eraan toevoegt dat gebouweigenaren iets moeten doen aan het gebrek aan bevestigingsmiddelen wanneer deze worden gebouwd.
Op sommige werkplekken is er een routine onder de schoorsteenvegers om te controleren of iedereen aan het eind van de dag van zijn opdracht is teruggekeerd.
Dat de machocultuur hoog is onder schoorsteenvegers, blijkt uit interviews uit de industrie. Als de schoorsteenvegers het over veiligheid hebben, gaat het meer over stress en werkdruk dan over PBM’s, terwijl jongere mensen vaker een andere houding hebben, zo blijkt uit interviews met schoorsteenvegers.
– De jongeren zijn geschoold in een andere maatschappij. We praten tegenwoordig veel meer over risico’s in de samenleving,” voegt Anna-Lisa Osvalder eraan toe.
Het feit dat jongeren vaker beschermingsmiddelen gebruiken dan ouderen is een algemene bevinding in de drie sectoren. De aanstellingsvorm is mede van invloed wanneer je een uitzendkracht bent, een vaste aanstelling hebt, of uit een andere cultuur komt, men een betere toegang heeft tot PBM.
– Als anderen het gebruiken, gebruik jij het. Je wilt erbij horen en deel uitmaken van de groep,” zegt Anna-Lisa Osvalder.
Maar de cultuur kan ook in de tegenovergestelde richting werken en het gebruik van bescherming ontmoedigen. In de geselecteerde sectoren zijn risico’s normaal en is de aanvaarding vaak groot.
– Er is een tendens om extra beloond te worden als je iets snel, snel en gemakkelijk doet.
Bij de grote bouwbedrijven zijn de eisen hoog en is de beschikbaarheid van PBM’s goed. Incidenten en ongevallen op bouwplaats leiden ook tot een verhoogd gebruik, evenals toezichthouders op de bouwplaats en klanten en opdrachtgevers die eisen aan gebruik van PBM’s hebben gesteld.
Werknemers die zich niet aan de regels houden en geen PBM’s gebruiken, riskeren alles van een berisping tot schorsing of waarschuwing. Ook persoonlijke boetes en herplaatsing zijn gemeld.
– Werknemers bij grote bouwbedrijven die geen PBM’s gebruiken, kunnen een waarschuwing krijgen of hun baan verliezen. In kleinere bedrijven kan het zijn dat er niets gebeurt.
Volgens Anna-Lisa Osvalder is het in de bouwsector duidelijk dat beschermingsmiddelen worden gebruikt omdat er wetten en voorschriften zijn. In het algemeen houden grote ondernemingen zich beter aan de regels dan kleinere.
Om PBM’s te kunnen gebruiken, moet deze ook beschikbaar zijn. Op zee en voor de individuele schoorsteenveger met een tijdelijke opdracht is het moeilijker om de juiste PBM’s te verkrijgen mocht dat nodig zijn.
Een ander probleem is het haar. Baarden zorgen ervoor dat ademhalingstoestellen niet goed afsluiten en kunnen de doeltreffendheid van de bescherming verminderen. Lange losse haren kunnen blijven haken en opgezet wordt het bobbelig onder de helm. Bescherming in combinatie met piercings en sieraden is ook een probleem, zegt Anna-Lisa Osvalder.
– PBM’s moeten anders worden ontworpen. Je kunt niet eisen dat iedereen die werkt kort haar heeft en geen baard.
Zelfs op zee zorgen PBM’s ervoor dat ze niet samen kunnen worden gebruikt. De combinatie van een reddingsvest en een valbeveiliging, die nodig kan zijn wanneer het gangboord moet worden gebruikt, is een voorbeeld van PBM’s die niet altijd wordt gebruikt omdat zij het werken bemoeilijkt. De eisen van de klant inzake het gebruik van beschermingsmiddelen zijn ook een belangrijke factor in de maritieme sector.
– De grote oliemaatschappijen zijn zeer veiligheidsbewust en stellen vaak hogere eisen dan de wet voorschrijft, zegt Cecilia Österman, onderzoeker aan de Universiteit Linnaeus en deelnemer aan de studie.
Om de PBM’s te kunnen gebruiken, moet zij beschikbaar zijn en ook de juiste maat hebben. Het unieke van schepen is dat het niet mogelijk is meer beschermingsmiddelen aan te schaffen dan er al aan boord zijn,” aldus Cecilia Österman.
– De winkel is niet om de hoek. Daarom controleren sommige zeelieden in onze studie, die grotere of kleinere maten nodig hebben, altijd wat er beschikbaar is voordat zij aanmonsteren.
De grootte beïnvloedt het comfort, maar ook de veiligheid. Dit geldt voor overlevingspakken, bijvoorbeeld.
– In november 2006 is een Filippijnse zeeman omgekomen in de zee bij Öland. Hij droeg een te groot pak en had de rits geopend omdat hij moeilijk kon ademen wanneer het pak zijn mond bedekte.
Cecilia Österman heeft zelf op zee gewerkt en is na dertig jaar aan boord gegaan van haar eerste schip om te ondervinden hoe het nu gesteld is met de veilheid. Zij gelooft dat de veiligheidscultuur de goede kant op gaat.
– Er zijn nu een heleboel goede voorbeelden. Verscheidene van onze studenten in opleiding voor kapitein ter zee, zeggen dat zij kant-en-klare kits met PBM’s krijgen wanneer zij aan boord komen voor hun stage.
Anna-Lisa Osvalder en haar onderzoekscollega’s hebben nu een verlanglijstje. Zij willen dat de werkgevers veiligheid en risico’s meer bespreken en opleiding en tijd voor de werknemers om de PBM’s te testen.
– Koop in, probeer samen en test. Bespreek de voors en tegens, zodat het vanzelfsprekend wordt om PBM’s te gebruiken.
Ook de fabrikanten moeten zich herbezinnen.
– Het moet cool, praktisch en nuttig zijn om PBM’s te gebruiken, zoals in de mountainbike-industrie. Niemand rijdt op een mountainbike zonder helm, bril, kniebeschermers en handschoenen…..
Anna-Lisa Osvalder voegt toe:
– Nu hopen we dat iemand begint na te denken over hoe de PBM’s bij/ en in elkaar moeten passen en tijdens het werk niet in de weg mogen zitten.
//KARIN NILSSON
DÉ GRATIS WerkVeilig, Veilig Werk, Werk Veilig Website voor Veiligheidskundigen, BHV, VGWM, HSE, en ARBO medewerkers! 